donderdag 5 december 2013

Elbasan, Albanië (6)

Wederom staan we vroeg op, 6.00 uur. Over een uur worden we opgehaald door Eda, de directrice van de ECE. Nu weten we zeker dat het goed komt. Inderdaad, ze arriveert mooi op tijd bij ons appartement met een taxi. De ironie wil dat de chauffeur dezelfde voornaam heeft als de knuppel die we de afgelopen dagen als chauffeur hadden.
We zijn bij het meisje thuis. We filmen haar tijdens de wandeling van huis naar school. Ze wast even haar handen en gezicht, kleedt zich, omhelst haar moeder en vertrekt. Eten doet ze niet, dat is er niet. Ze zal niet eerder eten dan tijdens de lunch.
Het meisje woont met haar ouders en haar broer in bij haar opa en oma. Haar tante, met haar drie kinderen, woont daar ook. Het gezin van het meisje heeft een kamer ter beschikking. Daar leven ze met zijn vieren. Iedereen van de familie is werkeloos. Als ze niet bij de opa en oma in konden wonen zouden ze op straat leven.
De werkloosheid is hoog in Elbasan, officieel zit 25% van de beroepsbevolking zonder werk thuis. Vermoedelijk zijn de onofficiële cijfers nog ongunstiger. Het is om moedeloos van te worden, al dat gehang op straat, zonder heel veel perspectief.
Nadat we het meisje gevolgd hebben naar school gaan we naar de plek waar voedselpakketten worden vervaardigd. De armste kinderen van de school kunnen deze in de middag komen halen. voor hen is dit ongelofelijke luxe. De arme gezinnen moeten maandelijks met € 40,00 rond zien te komen.

De wereld blijkt weer veel kleiner dan je denkt. Staan we voor de school te filmen, loopt ineens de Albanese schrijfster Flutura Acka voorbij. Die woont helemaal niet Elbasan, maar moet voor een begrafenis toevallig hier zijn. We begroeten elkaar hartelijk. Eigenlijk wel gek, altijd als ik in Albanië ben ontmoetten we elkaar, we spreken ergens af. Dit keer niet, loop je elkaar toch toevallig tegen het lijf.

We nemen de bus naar de plek waar de 'pakjesmiddag' gaat beginnen. Grappig, zijn we op 5 december, ver van huis, toch getuige van een vorm van pakjesavond, maar dan in de vorm van voedselpakketten. Uiteraard kennen ze het Sinterklaasfeest hier helemaal niet.
Het uitdelen van het geheel is een grote happening. Elk kind dat in aanmerking komt voor zo'n pakket heeft een ouder meegenomen, dat moet. Het is ook verstandig, want ze krijgen allemaal twee grote blauwe plastic zakken vol met etenswaren mee. Daar kan elk gezin wel even mee voorruit. In een volle bus met van oor tot oor stralende mensen keren we terug naar het centrum van de stad. Dat is tevens het eind van onze film die we hier maken, het zit erop. Vanmiddag hebben we nog een beetje tijd voor wat 'sightseeing' in Elbasan. Morgenochtend vertrekken we naar het vliegveld nabij Tirana. Dan wacht ons een grote klus om van al het beeldmateriaal een mooi filmpje te maken. We zien er met plezier naar uit en kijken enthousiast terug op de geweldige ervaring die we deze week in Albanië weer hebben opgedaan.

De laatste avond wordt toch nog een beetje een bonte avond. Na het afsluitende diner met Eda gaan we nog ergens koffie drinken. We belanden in een heus Albanese kroegje. Al snel staat naast de bestelde koffie de nationale drank raki klaar. Met handen en voeten beleven we veel plezier aan de verhalen die we elkaar proberen te vertellen. Enkele raki's en biertjes later komen we licht beschonken aan in ons appartement. Nu gaan we inpakken voor de terugreis.


woensdag 4 december 2013

Elbasan, Albanië (5)

We zijn vroeg op deze morgen Het lawaai van onze rolkoffers doet de hanen ontwaken, zo vroeg dus. Vandaag gaan we met de camera een meisje vanaf huis volgen naar school. Dit is feitelijk de hoofdscene van het filmpje, hier draait het geheel om. Echter helaas, onze chauffeur laat het weer ontzettend afweten. Op de tweede achtereenvolgende dag komt hij meer dan een uur later dan de afgesproken tijd. Zeer irritant. Meer woest dan kwaad stappen we bij hem in de auto. We waren van hem afhankelijk, we wisten niet waar we naar toe moesten, wisten geen adres, wat een knuppel. Nu moet de scène morgenochtend gedraaid worden. We hebben nu ons eigen vervoer geregeld, we willen niets meer met de man te maken hebben. Het doet ons een genoegen dat hij op deze manier een geweldige bijdrage heeft geleverd aan zijn eigen ontslag, deze is aanstaande.
Gelukkig was het verder op de school de hele ochtend een groot feest. Een paar interviews gedraaid met de kinderen die in de film voorkomen. Enkele foto's gemaakt voor de website die naar onze mening een opfrisser daaromtrent kan gebruiken. 
Aan het eind van de ochtend nemen we afscheid van Alex Le Mat, zijn vliegtuig vertrekt halverwege de middag. Wij maken de rest van de film morgen af.

De middag is er niets te filmen. Met de hulp van iemand die we in Elbasan kennen gaan we op fotosafari op de Metallurgica, een enorme staalfabriek vanuit de Hoxa tijd. Twaalfduizend man was daar indertijd aan het werk. Een kilometers lang uitgestrekt gebied vol met betonnen karkassen. Voor het eerst deze week hebben we een strak blauwe hemel, prachtig weer en licht om dit terrein te verkennen.














dinsdag 3 december 2013

Elbasan, Albanië (4)

De dag begint niet best. Onze Albanese chauffeur denkt dat wij naar de school waar we gaan filmen zullen lopen. Anderhalf uur later dan gepland, nemen we het eerste interview af. 
Door de vertraging moet een docent wachten tot in de middag, want na het eerste  interiew beginnen vrijwel direct de sportwedstrijden die vanwege ons bezoek zijn georganiseerd. Jongens spelen voetbal, de meisjes basketballen. Drie scholen nemen het in de diverse wedstrijden tegen elkaar op. 
Het geheel gaat er sportief aan toe. De sportaccommodatie is erbarmelijk. Het plein met los grint, kuilen en oneffenheden dient als voetbalveld. Langs de kant enthousiast publiek, waaronder enkele ouders. Mooie acties worden ook door de niet spelende ploeg met gejuich begroet.
In de tussentijd werken de meisjes in de sporthal naast het voetbalveld een basketbal toernooi af. Het is er een oorverdovend lawaai, gejoel en gejuich wisselen elkaar af. Prachtig licht valt binnen op de oude houten vloer, een lust voor elke filmer en fotograaf. Uiteindelijk worden de bekers uitgereikt, een jaar lang zullen deze op de scholen pronken.

Op naar de docent. Deze wacht al uren om geïnterviewd te worden. Het lange wachten maakte hem niet uit, belangrijker vind hij het om zijn verhaal te doen voor ons filmpje, zozeer is hij begaan met de organisatie van dit project.

Na  een lange enthousiaste draaidag genieten we van een heerlijke welverdiende lunch. Dit restaurant zijn we eerder deze week geweest. We hebben alle begrip voor de keuze, het is wederom heerlijk wat we voorgeschoteld krijgen.


Het schoolplein

De sporthal

Waar is de bal?



Het voetbalveld met links de ingang van de sporthal.

Freek als geluidsman.

Rob, onze runner, fotograaf, geluidsman en aangename reisgenoot wacht op wat komen gaat. De sporthal op de achtergrond is inmiddels verlaten.

maandag 2 december 2013

Elbasan, Albanië (3)

Vandaag draaidag nummer twee. Gek eigenlijk, het voelt of we hier al een week zijn, al die indrukken, de verhalen. Langzaam begint de film vorm te krijgen, we werken gestaag het van te voren bedachte script af, waar nodig aangevuld of aangepast met de beroemde Albanese improvisatie kunst. 

Vandaag hebben we diverse shots gedraaid op drie verschillende scholen, alle leeftijdsgroepen tussen de zes en vijftien jaar zijn we langs gegaan. Ik maakte een Engelse les mee, ik wou dat ik van zo'n enthousiaste kerel les gehad zou hebben toen ik zo oud was. Ik had niet indruk dat dat kwam door de aanwezigheid van de camera, anders zou het ook een verdomd goede acteur zijn.
Apart om te zien overigens, alle kinderen met hun jas aan in de klas, verwarming is er namelijk niet. De docent met een witte doktersjas voor de klas. Dat ziet er toch wel gek uit. Alle kinderen schieten in de houding zodra je een lokaal betreedt. De lokalen zijn niet groot, twintig á dertig kinderen in de klas. Licht is er ook niet, dus als een lokaal maar een raam heeft, is het behelpen. Bij een van de scholen is er om 13.00 uur een shift, dat betekend dat de 550 kinderen die 's morgens les hadden, afgewisseld worden met de 550 die dat 's middags krijgen. Een soort ploegendienst dus. Op deze manier gaat men zeer efficiënt met de schoolcapaciteit om. Dat verklaart tevens het vele huiswerk dat kinderen meekrijgen volgens mij. Waardoor de armste kinderen, zonder extra aandacht, hierdoor in de problemen zouden komen. Zij hebben thuis niet de mogelijkheid om dat huiswerk af te ronden.

De middag hebben we gebruikt voor enige toeristische activiteiten. Koffie gedronken in de skytower. Deze heeft een bewegende ronddraaiende vloer, na ongeveer twee uur heb je zonder je te hoeven bewegen een panorama van de stad gezien. Aan de voet hiervan licht  het prachtige oude centrum; het kasteel. Deze ommuurde vesting wordt hier zo genoemd. Prachtige nauwe straatjes, zo smal dat er geen auto in past. In die zin een mooie moderne autoluwe binnenstad........zonder enig protest ingevoerd.




zondag 1 december 2013

Elbasan, Albanië (2)

Vandaag de eerste draaidag. Op de planning staat een interview met Alex Le Mat op diverse locaties, de Romamarkt, vuilnisbelt en een stadsbus.
Skampa, de hulporganisatie, heeft zijn oorsprong in Utrecht. Het grappige is dat je hier nog bussen ziet rondrijden met voor Utrechtenaren bekende locaties in hun stad. Deze bussen zijn in de jaren negentig aan Elbasan gegeven. Inmiddels jaren later doen ze hier nog steeds dienst.
Ooit zag Alex kinderen op de vuilnisbelt plastic oprapen om henzelf tegen de regen te beschermen. Daarnaast zag hij bij een zij-ingang op een Romamarkt dubieuze praktijken. Zeer jonge kinderen stapten in veel te luxe auto's. Of het mensenhandel betrof of prostitutie was hem niet duidelijk, maar helemaal zuiver kon het niet zijn. Het waren met name deze gebeurtenissen die hem prikkelde om aan de schrijnende omstandigheden van de armste kinderen in deze stad iets te doen. Vandaaruit is de stichting ECE (Éducation Centre Elbasan) feitelijk ontstaan. Met als doel, onderwijs ook toegankelijk te maken voor de armste kinderen van deze stad. De beste uitweg uit hun miserabele situatie.
Een gang naar de markt en de vuilnisbelt ligt dus voor de hand. Op de markt krijgen we eerst niet veel kans om opnames te maken. Bij de hoofdingang sturen ze ons weg, het is een privaat gebied probeert men ons wijs te maken. We doen of we weggaan, maar maken bij een andere ingang uiteindelijk de opnames die we willen hebben.
Op de vuilnisbelt is het een baggerpoel. Het heeft met name gisteren erg hard geregend, het is sompen door de modder, plassen alom. We treffen enkele mensen wroetend tussen het vuilnis, zoekend naar iets bruikbaars. Het waait stevig, voor een goede geluidsopname tijdens het interview is dat erg lastig. Tussen de windvlagen door doen we ons uiterste best. Rob Scherpenisse is gebombardeerd tot onze geluidsman. In de luwte van een hogere berg afval wagen we een poging. Het lukt.
Een Utrechtse stadsbus brengt ons uiteindelijk weer terug naar het centrum. We stappen uit en lopen vrijwel direct in de armen van een schoenpoetser. We besluiten alle vier om de plaatselijke economie van onderaf eens een geweldige impuls te geven. Als een ware kunstenaar borstelt de man in vliegende vaart onze schoenen. Nimmer zagen mijn schoenen er zo glimmend uit.








zaterdag 30 november 2013

Elbasan, Albanië (1)

Inmiddels zit ik zelf samen met mijn zoon Freek heerlijk bij de kachel in een prachtig appartement midden in de stad Elbasan, dat ligt in het midden van Albaniē. Ik ben hier voor het maken van een promofilmpje van het ECE (Éducation Centre Elbasan) voor de Stichting Skampa, (http://skampa.nl/?page_id=205)
Ik schaam me een beetje, lekker bij de kachel, het is buiten immers koud, nat en guur, het waait, het is hier ook herfst. We zullen de komende week de armste kinderen, lees Roma kinderen, treffen.  Zij komen in aanmerking voor het project van huiswerkbegeleiding waar deze organisatie voor zorgt. In het Albanese onderwijssysteem is het gebruikelijk dat kinderen al op zeer jonge leeftijd huiswerk mee naar huis krijgen, zo zit het hier nou eenmaal in elkaar. Men zit minder uren op school en moet dus thuis meer aan zelfstudie doen. Het is lastdittrich aan de slag te gaan als daar geen elektriciteit is, geen kachel, soms geen tafel of stoelen, hooguit een kaars, dikwijls nauwelijks eten.
Ja, en dan zit ik hier dan, bij de kachel, lekker warm, met alles wat die kinderen ontbeert, een dubbel gevoel overmant me. Het is uiteraard voor een hoger doel, het maken van een promofilmpje, om daarmee meer gelden binnen te halen voor dit prachtige project, dat wel. 
Morgen beginnen we vroeg met een bezoek aan de plaatselijke Roma markt. Dat is de plek waar het voor de aanjager van dit project, Alex Le Mat, allemaal begon. Hierover morgen meer.


woensdag 5 juni 2013

Albanië (2), Theth 2013

Sinds enkele jaren reis ik naar Theth in Noord-Albanië. Het is de mooiste plek van Europa die ik ooit bezocht heb. Het is wel lastig er naar toe te reizen. Afhankelijk van de route die je kiest, kost het vanaf Shkoda 3,5 of 5,5 uur. Er rijden minibussen. Luxer is het charteren van een chauffeur met een four-wheel-drive. Beide routes zijn grotendeels onverhard, eigenlijk een veredeld geitenpad.

Een impressie hoe er te komen, zie: http://www.youtube.com/watch?v=3ipViczfNDE

Ik reisde voor het eerst in 2007 naar deze prachtige vallei. Ter meerdere eer en glorie van A. Den Doolaard zou daar een museum  geopend worden. Wij, Gerda Mulder en ik, konden dat niet geloven. We kochten een vliegticket en reisden af naar de 'vervloekte bergen'. Zo beschreef den Doolaard de bergen in zijn roman: 'De herberg met het hoefijzer'.
Tijdens ons eerst bezoek aan Theth ontstond al direct het idee voor het maken van een boek. Wat een schoonheid, wat een overweldige gastvrijheid, zuivere lucht, heerlijk eten, wat een primitief bestaan. Vier maanden per jaar onbereikbaar vanwege dichtbesneeuwde passen via de meest toegankelijke route. Wat houdt de mensen daar? Dat alles fascineert ons al enige jaren.
Vele schrijvers gingen ons voor naar deze nog steeds lastig te bereiken vallei, in het verleden was dit nog moeizamer. Naast Den Doolaard streken hier onder andere ook Rosé Wilder Lane en Edith Durham neer. Voor de laatstgenoemde dame is er zelfs een monument  geplaatst op de pas die je overgaat voor je afdaalt naar het uiteindelijke dal. Met name dames reisden de afgelopen 100 jaar naar dit woeste gebeid. Dit alles staat beschreven in het boek dat wij maakten, rijk geïllustreerd met foto's uit het verleden, maar ook met foto's waarop te zien is hoe wij het gebied aantroffen met haar huidige bewoners.

https://www.facebook.com/EenFascinatieVoorTheth?ref=hl#

Voor de Engelse editie van dit boek wilden we toch nog wat aanvullend materiaal maken, daarom gingen we nogmaals terug. En niet voor de laatste maal, zoveel is zeker.

De route wordt hier en daar hersteld.

Een van de onvermijdelijke opstoppingen. De weg heeft de breedte van één auto.

Wegrestaurant.

Theth, nabij Okol.

Huis Rupa in Theth.

Woning nabij de Blue Eye.

The Blue Eye.

Vrouw met een maïsbrood.

Herderin

Vrouw in Theth/Okol voor haar woning.



maandag 27 mei 2013

Albanië (1), Tirana 2013

Na ons bezoek aan Theth hadden we nog een ochtend om in Tirana rond te lopen. Ik kwam zomaar wat mensen tegen waarvan ik het niet kon laten ze te vereeuwigen. Zomaar een kleine serie straatportretten vanuit de hoofdstad van Albaniē. Een moderne Zuid-Europese stad, met rijp en groen ;-)